Muayene Memuru Görevleri
A – Gümrük Muayene Memurunun Görevi:
Gümrük Muayene Memurunun görevi; yürürlükteki 4458 sayılı Gümrük Kanununun 3 üncü maddesinin değişik 13 üncü fıkrasında; “Gümrük Kontrolü” tanımı içerisinde sayılmıştır.
Gümrük Muayene Memurunun görevlerini daha detaylı bir biçimde ifade edecek olunursa;
– Öncelikle, beyan edilen ithal ve/veya ihraç işlemine tabi eşyanın Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunu (GTİP) tespit etme ve ithal ve/veya ihraç edilecek eşya ile beyan edilen eşyanın aynı olup olmadığını tespit etme,
– İthal ve/veya ihraç işlemine tabi eşyanın ilgili mevzuatı gereği, yasaklama veya kısıtlamaya tabi olup olmadığı; standardizasyon, gözetim, kota veya damping tebliğleri ve tarife kontenjanı kapsamında olup olmadığı hususları; eşyanın tercihli/tercihsiz menşei, kıymeti, ve satış birimine göre miktarı gibi beyanname bilgilerini kontrol etme ve bunların doğruluğunu tespit etme,
– Yine ithal ve/veya ihraç işlemine tabi eşyanın gümrük ve/veya dış ticaret mevzuat hükümleri gereği aranması gereken belgelere sahip olup olmadığı, ibraz edilenlerin geçerliliğinin kontrolü ile yürürlükteki vergi ve/veya fon mevzuatı uyarınca tahakkuku (vergi hesaplaması) yapma,
– Yolcularla ilgili gümrük, kambiyo ve dış ticaret mevzuatı uyarınca yolcu ve yolcu beraberi gelen ve/veya giden eşyanın giriş veya çıkış işlemini yapma,
– 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri gereğince kaçak olarak yakalanan eşyaların Gümrük Tarifesi, Kıymeti ve İthalat ve/veya İhracat Rejimleri uyarınca “Kaçak Eşyaya Mahsus Tespit Varakası” düzenleme,
Gümrük Muayene Memurunun görevleri arasında yer almaktadır.
Gümrük ve Ticaret bakanlığı, 640 sayılı KHK’de sayılan görevleri; “merkez teşkilatında” ana hizmet birimi; olan Genel Müdürlüklerde her biri ayrı Daire Başkanlığı aracılığıyla yerine getirirken; yine aynı görevleri, “taşra teşkilatında” Gümrük Muayene Memuru aracılığıyla yerine getirmektedir.
B – Gümrük Muayene Memurunun Sorumluluğu:
Gümrük Muayene Memurunun yetkileri 4458 sayılı Gümrük Kanunun 65 inci maddesinde; sorumlulukları ise Gümrük Yönetmeliğinin 186 ıncı maddesinde; geniş bir şekilde belirtilmiştir.
Türkiye genelinde yıllık toplam 4,3 milyon/adet ithalat/ihracat beyannamesini imzalayan, 76.164.861 gelen/giden yolcu işlemlerini yerine getiren, toplam vergi gelirinin 39,5 milyon/TL1’ni tahsil eden, yıllık yaklaşık 334 milyar dış ticaret hacmini gerçekleştiren, bütün bu işlemleri yaparken de; “174 adet Kanun, 7 adet KHK, 675 adet BKK, 8 Tüzük, 21 adet Uluslararası Anlaşma, 13 adet Uluslararası Sözleşme, 6 adet Protokol, 191 adet Yönetmelik, 774 adet Tebliğ, 482 Genelge, 200’ü aşkın Yargıtay ve Danıştay Kararı ve diğer ithalat ve ihracat ile ilgili muhtelif mevzuatı” dikkate alması ve/veya bizatihi uygulaması gerekmektedir.
Gümrük Muayene Memuru, yaptığı gümrük işlemlerinden yukarıda belirtilen Gümrük Kanun ve Yönetmeliği hükümleri gereği hem mali açıdan sorumlu olmakta; hem de doğabilecek vergi kaybı sebebiyle de kendilerine rucu edilebilmektedir. Ayrıca yapılan soruşturmalar neticesinde de zaman zaman ceza davalarına maruz kalabilmektedirler.
Gümrük teşkilatında ve/veya gümrük idaresinde hiçbir işlem yoktur ki; doğrudan veya dolaylı olarak Gümrük Muayene Memuruna bir görev veya sorumluluk tevdi etmesin ve yine gümrük veya dış ticaret mevzuatının hiçbir amir hükmü yok ki; Gümrük Muayene Memurunu ilgilendirmesin.
C – Gümrük Muayene Memurunun Göreve Başlaması:
Gümrük Muayene Memuru, gerek 485 sayılı KHK’de ve gerekse 657 sayılı Kanunda kariyer meslek olarak yer almamasına karşın; göreve başladıktan sonra 6 aylık bir süre ile 32 dersten 492 saati bulan teorik eğitime, akabinde 6 ay ila 1 yıl arasında değişen bir sürede staja tabi olmakta ve staj sonrası mesleki yeterlilik sınavına tabi tutulmaktadırlar. Şayet; söz konusu sınavda başarılı olurlarsa muayene memuru olarak atamaları yapılmaktadır.
D – Gümrük Muayene Memurunun Ayrıcalığı:
Gümrük Müdürlüğünde, her muayene memurunun kendi adına havi kaşesi (mühürü) mevcut olup, “Muayene Memuru” unvanı olmayan herhangi bir kişiye veya muayene memuru eğitimi almamış herhangi bir memura, Bakanlıkça idari yetki kullanılarak görevlendirme ve/veya atama ile muayene memurluğu görevi yaptırılamamasına karşın, görev yapmakta olan bir muayene memuruna, Gümrük Müdürlüğü görevi yaptırılabilmektedir. Bu durumun tek sebebi; Muayene Memurluğunun kendine özgü uzmanlık gerektiren bir meslek olması ve sorumluluğunun ağır olması gerçeği ile izah edilebilir.
E – Sonuç ve Talep:
Bilindiği üzere, “Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi”nde dış ticaret işlemlerini yerine getirme görevi, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığına verilmiştir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ise söz konusu Kanunla tevdi edilen bu görevi, taşra teşkilatında Gümrük Muayene Memuru aracılığıyla yerine getirmektedir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığında halen gümrük muayene memuru sayısı takriben 2.000 civarında olup, en önemli sorunu; gümrüklerdeki her nevi işlemin mali, hukuki ve cezai sorumluluklarını üstlenmiş olmasına karşın, mevcut unvan ve özlük haklarının görev, yetki ve sorumluluklarını karşılamaması, bir başka ifade ile kariyer meslek olamamasıdır.
Diğer taraftan; yeni ihdas edilen veya yeniden yapılanan kamu kurum ve kuruluşlarının kariyer uzman kadrosuna geçişlerde aradığı şartlar ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığının, Gümrük Muayene Memuru kadrosuna atama yapmak için uyguladığı eğitim ve mesleki yeterlilik sınavı, karşılaştırıldığında Gümrük Muayene Memuru olma şartlarının daha ağır olduğu ve kariyer mesleğe daha uygun olduğu açıkça görülecektir.